Na water bestaat ons lichaam grotendeels uit eiwitten of proteïnen. Bijna alle onderdelen zijn eruit opgebouwd, zowel spieren, bindweefsel, enzymen, hormonen, bloed, antilichamen als neurotransmitters en zelfs ons DNA. Ook voor het in stand houden en onderhouden van deze weefsels hebben we eiwitten nodig. Daarbuiten hebben aminozuren, de bouwstenen van proteïnes, tal van essentiële functies in ons lichaam.
Voor wie vooral?
Iedereen moet uiteraard voldoende eiwitten en aminozuren binnenkrijgen, maar enkele bevolkingsgroepen moeten meer aandacht besteden aan hun inname van deze stoffen. De belangrijkste om op te letten zijn de essentiële aminozuren, degene die het lichaam niet zelf kan aanmaken.
Opgroeiende kinderen
Kinderen hebben verhoudingsgewijs meer proteïnes nodig dan volwassenen omdat ze die nodig hebben om te groeien. Bepaalde aminozuren zijn daarbij belangrijker dan andere.
Arginine, een essentieel aminozuur, en ornithine (wordt aangemaakt uit arginine) stimuleren de aanmaak van groeihormoon, uiteraard wezenlijk voor kinderen. Arginine heeft een vaatverwijdend effect en bevordert zo de haargroei. Het helpt ook de insuline-resistentie te verminderen en verhoogt zo de glucosetolerantie. Methionine helpt dan weer de ontwikkeling van gedragsstoornissen te voorkomen en lysine is nodig om weerstand tegen infecties op te bouwen. Andere aminozuren zijn belangrijk voor de ontwikkeling van het zenuwstelsel.
In het algemeen wordt afgeraden om kinderen eiwitsupplementen te geven, een evenwichtige voeding zou hier in normale gevallen alles moeten bieden.
Een aanrader voor kinderen, en niet alleen op vlak van aminozuren, is quinoa. Dit voedingsrijke graantje, dat zoals rijst kan gegeten worden, bevat alle essentiële aminozuren in een gunstige verhouding, waaronder veel arginine en his-tidine, maar ook veel calcium, magnesium, ijzer en fosfor.
Volwassenen die grotere fysieke inspanningen doen
Wie zwaar fysiek werk verricht, krachttraining, body-building of veel sport doet, heeft van alle essentiële aminozuren extra nodig.
Zulke inspanningen veroorzaken kleine scheurtjes in spierweefsel. Het lichaam gebruikt eiwitten om deze te herstellen en maakt bovendien extra spierweefsel aan om toekomstige schade te voorkomen. Als het dan regelmatig gebeurt dat je niet voldoende proteïnes binnenkrijgt, loop je echt spierschade op.
Het aminozuur taurine zorgt voor een sneller herstel en de eliminatie van stikstof bij inspanningen. Het vergroot zo de maximale zuurstofcapaciteit. Het speelt een belangrijke rol in het cardiovasculair systeem, de ontwikkeling en functie van de spieren, de retina en het centrale zenuwstelsel.
Voor de hartspier betekent dit dat het de regelmatigheid en sterkte van de hartcontractie verhoogt. Naast de bloeddruk regulerende eigenschappen kan de suppletie van taurine zinvol zijn om een te hoge cholesterolspiegel te verlagen, aangezien taurine de galstroom stimuleert. De lichaamseigen aanmaak van taurine is gewoonlijk beperkt; bij suikerpatiënten is het verbruik zelfs sterk verhoogd.
Carnitine maakt dan weer dat lichaamsvetten in de cel omgezet worden in energie. Bovendien zou het ook een anti-oxidant zijn met een beschermende werking op o.m. hart en bloedvaten. Het transporteert namelijk giftige stoffen uit de cellen.
Asparaginezuur bevordert het uithoudingsvermogen en helpt vermoeidheid uitstellen.
In combinatie met andere aminozuren, heeft asparagine een bloedzuiverende werking. Het absorbeert giftige stoffen uit de bloedbaan. Zo speelt het dus een belangrijke rol bij de afbraak van gifstoffen uit het lichaam.
Ouderen
De meeste mensen verliezen zo’n 30% van hun spierkracht tussen hun 50e en 70e jaar, waarna elke 10 jaar gemiddeld nog eens 30% verdwijnt van wat er nog over is.
De combinatie van voldoende fysieke inspanningen met een verhoogde inname van eiwitten, kan dit proces echter significant vertragen.
die leeftijdsgebonden celschade tegengaat. Cysteïne zorgt voor gezonde huid, haren en nagels en dit samen met methionine. Het is ook ontgiftend, beschermt de lever en stimuleert de oogspieren.
Fenylalanine helpt het geheugen en de geestelijke capaciteiten te verbeteren. Het werkt ook, net zoals tryptofaan, als een natuur-lijk antidepressivum en voor het verminderen van pijn. Fenylanaline is dan ook de voorloper van het activiteit hormoon adrenaline.
Herstellenden van langdurige ziekten
Hoe langer je stilligt of –zit en hoe minder (eiwitten) je dan ook nog eet (of opneemt, door bv. darmproblemen), hoe meer spierweefsel er verdwijnt. Daarnaast doen koorts en sommige ziektes de energieverbranding verhogen in je lichaam. Ook de energie die normaal voor je spieren bedoeld is en in je spieren aanwezig is, wordt hierdoor verbrand.
Hier kan aanvulling met een complex van alle essentiële aminozuren dus aangewezen zijn.
Blijkt o.a. dat methionine door zijn ontgiftende werking ondersteuning biedt tegen depressies, hoge bloeddruk, nierkwa-len en gedragsstoornissen.
Een afbraakproduct van methionine is homocysteïne. We heb-ben vitamine B6 nodig voor de omzet van methionine in cys-teïne. Vit B6 en foliumzuur zijn zeer efficiënt om het homo-cysteïnepeil te verlagen. Methionine is, zoals reeds vermeld goed voor huid, haar en nagels en voorkomt exceptionele vetophoping in het lichaam en gaat vermoeidheid tegen.
Daarnaast heeft het een antioxidante werking en biedt het verlichting bij allergische aandoeningen, omdat het in staat is om de overtollige histamine uit de hersenen te verwijderen.
Ook cysteïne helpt bij de afvoer van giftige stoffen. En zoals reeds vermeld, zorgt lysine mee voor de weerstand tegen in-fecties zoals herpes, gordelroos, aften…. ( beste resultaat met tegelijk ook een laag arginine gehalte, dus een juiste ba-lans is belangrijk).
Bronnen van essentiële aminozuren
Vaak wordt gedacht dat volwaardige eiwitten enkel in voe-dingsmiddelen van dierlijke oorsprong te vinden zijn, zoals vlees, vis, kaas en eieren. Wat wel klopt, is dat deze meestal een vrij volledig eiwit (alle essentiële aminozuren te-zamen) leveren in één product.
Deze producten vragen echter om een beperkte consumptie, om veel verschillende redenen. Eén daarvan is dat ze purines bevatten die worden omgezet in urinezuur dat de gewrichten belast. Andere redenen zijn o.a. de aanwezigheid van antibio-tica, hormonen, stresshormonen, cholesterol en ecologische bezwaren.
Door plantaardige producten te combineren, kan men echter ook tot een inname van volwaardige eiwitten komen. Klassiekers zijn hier rijst met linzen, of bonen met maïs.
Er zijn enkele vegetarische bronnen van volledig eiwit. Het meest bekende voorbeeld is soja, zeer interessant dus omwille van deze eigenschap, maar eveneens met mate te gebruiken omdat deze bonen kleine hoeveelheden vrouwelijke hormonen bevatten. Overdreven consumptie van soja kan stoornissen in de geslachts-ontwikkeling bij kinderen veroorzaken.
Quinoa werd reeds vermeld als zeer interessante bron van volledig eiwit in gunstige verhoudingen, van mineralen en B-vitamines; zeker voor kinderen maar eigenlijk voor iedereen.
Ook boekweit bevat nagenoeg alle essentiële aminozuren in een gunstige verhouding. U kunt boekweitmeel verwerken in brood of pannenkoeken.
Een plantaardig product met een hoger gehalte aan aminozuren dan vlees, is seitan. Het wordt gemaakt van tarwegluten, beter nog speltgluten en is zeer voedzaam, maar bevat niet alle essentiële aminozuren en moet dus aangevuld worden met andere eiwithoudende plantaardige voedingsmiddelen. Granen bevatten eiwitten en groenten ook, zij het in mindere mate.
Een aminozuur dat ontbreekt in veel vegetarische producten, is methionine. Het komt echter van nature in hoge mate voor in sesamzaad, en dus ook in tahin, de pasta die ervan gemaakt wordt. Tahin kan je gebruiken als smeersel op de boterham, of verwerken in sauzen en vinaigrettes. Het is ook een uitstekende bron van calcium, magnesium en fosfor. Verder is methionine veel voorkomend in groenten (broccoli, groene erwten, spruitjes, spinazie), tarwekiemen, havervlokken, noten, linzen, sojabonen en avocado.
Bij tekorten kan tijdelijk een supplement genomen worden. Carnitine, cysteïne, glutamine, taurine en tryptofaan zijn apart verkrijgbaar. Gebruik altijd de L-vorm van aminozuren, want deze is de natuurlijke vorm van eiwitten (bv. L-tryptofaan) en niet de minder werkzame D-vorm ( is kunstmatig gemaakt). Andere aminozuren zijn aanwezig in het Wei-proteïnepoeder dat alle essentiële aminozuren bevat afkomstig uit melkwei.